سرخدار,بذر سرخدار,نهال سرخدار,طرح توجیهی پرورش سرخدار09198000513
معرفی درخت سرخدار و خواص آن
در کتب طب سنتی با نام های زرنب، رجل الجراد و شجره الفشاع آمده است. در ایران با نام های محلی مختلفی در مناطقی که می روید شناخته می شود. از جمله در مازندران و گرگان سرخدار و سخدار، در کتول گرگان سوختال، در رودسر و آستارا سیردار و در ارسباران جیوا می نامند.
مشخصات سرخدار
سرخدار درختی است دو پایه از سوزنی برگان که رشد آن بسیار کم است و طول عمر آن بسیار زیاد، معروف است که تا 2000 سال عمر می کند. ارتفاع آن به ندرت از 20 متر می کند ولی قطر آن زیاد می شود و تا 3 متر نیز دیده شده است. برگ هایش باریک دراز، نوک تیز که روی آن به رنگ تیره و براق و زیر برگ سبز روشن می باشد. پوست تنه درخت فلسی و قرمز رنگ است و به همین علت آن را سرخدار می گویند. به مقطع تنه موجی سینوسی است، با این که از سوزنی برگان است فاقد مجاری صمغی است. گل ها دو پایه و میوه آن منفرد گوشتی و قرمز رنگ که در درون آن یک دانه تخم مرغی شکل قرار دارد و شبیه میوه های هسته دار که سر آن کمی گودی دارد می باشد.
میوه آن را در اصطلاح محل اریل گویند. برگ های آن سمی است و مصرف علوفه ندارد، چوب آن خیلی متراکم مغز چوب سفید ولی قسمت خارج چوب قرمز تیره رنگ با رگه های قهوه ای است. قشر قرمز رنگ گوشتی میوه لعاب دارد و شیرین است ولی چون سمی است مقدار کمی از آن را می توان خورد. سایر قسمت های گیاه شامل پوست، چوب، دانه همه سمی هستند برگ آن نیز سمی است و فقط به مقدار محدود برای استعمال داخلی ممکن است تجویز شود. این درخت پاجوش فراون می دهد و به خوبی هرس را تحمل می کند.
معرفی درخت سرخدار و خواص آن
سرخدار بومی اروپا و شمال آفریقاست و در اغلب جنگل های شمال ایران از آستارا تا گرگان نیز در ارتفاعات میان بند انتشار دارد. در کتول، زیارت، رامیان، دامنه های امامزاده ابراهیم در گیلان و همچنین در جنگل های ارسباران دیده می شود. در مخزن الادویه آمده است که در کوه های فارس نیز دیده شده ولی گیاه شناسان ایرانی در پنجاه سال اخیر گزارشی مبتنی به تایید وجود این درخت در فارس نداده اند.
ترکیبات شیمیایی درخت سرخدار
درخت دارای آلکالوئید تاکسین می باشد که ماده عامل سمی و تلخ گیاه است و در تمام قسمت ها اعم از برگ، شاخه، پوست، دانه، چوب وجود دارد و فقط در گوشت میوه بدون دانه آن مقدارش خیلی کم یا تقریبا نیست. برگ های گیاه دارای آلکالوئید تاکسین، تاکسی نین و مقدار جزیی افدرین می باشد. مقدار آلکالوئید گیاه در زمستان به حداکثر می رسد. آلکالوئید تاکسین یک سم شدید قلبی است، مقدار دوز مهلک تاکسین که داخل ورید تزریق می شود برای خرگوش بین 2-3 میلی گرم برای هر یک کیلوگرم وزن دام است که موجب ضعف و سرکوب شدن قلب و دستگاه تنفسی می شود. گیاه دارای یک گلوکوزید به نام تاکسی کاتین نیز می باشد.
در گزارش بررسی دیگری آمده است که سرخدار مخلوط پیچیده ای از دو آلکالوئید تاکسین آ و تاکسین ب و تاکسین ب آلکالوئید اصلی در این مخلوط را تشکیل می دهد.
در هند برگ ها و میوه بدون دانه آن را مسکن، آرامبخش، قاعده آور و ضدعفونی کننده می دانند و از برگ های آن در موارد آسم، برونشیت، که، سوهاضمه، صرع و به عنوان تقویت کننده نیروی جنسی استفاده می شود. از این گیاه به عنوان سم برای مسموم کردن ماهی در ماهی گیری استفاده می شود.
برگ های سرخدار از نظر طبیعت طبق رای حکمای طب سنتی گرم و خشک است و برگ های آن بسیار سوزاننده و زخم کننده می باشد و در عین حال به مقدار کم مقوی معده، کبد و گرم کننده آن ها هست برای صاف کردن صدا، تسکین سرفه، تنگی نفس، که، تقویت هاضمه، افزایش اشتها، تحلیل باد و نفخ، گاز و بند آوردن اسهال، رفع کمی ترشح ادرار و سردی مثانه نافع است.
عصاره تازه آن مسکر است و مانند شراب محرک می باشد. مضر گرم مزاجان است و برای اشخاص ضعیف نیز مناسب نیست نیم گرم خورده شود. مقدار خوراک از گرد برگ آن 0/3 تا 5 سانتی گرم است. جانشین آن از نظر خواص چند برابر وزن آن دارچین و هل است. میوه سرخدار بدون دانه آن نرم کننده است و برای آرام کردن سرفه و که موثر است. شیره تازه میوه بدون دانه آن به مقدار 20 گرم مدر و ملین است. در ژاپن از دم کرده برگ آن برای رفع بیماری قند می خورند.
نوشابه خنک کننده طبی غیر الکلی یا به عبارت دیگر شربت قند طبی است که به منظور تقویت قلب و رفع خفقان و وحشت و مالیخولیا می خورند. طرز ساختن آن در ادامه ذکر می شود.
شکر سفید 3 کیلوگرم، گلاب 10 کیلوگرم را گرفته با آتش ملایم بجوشانید و کف آن را گرفته آن قدر تبخیر نمایید که نصف شود. سپس 4 گرم زعفران را با گلاب ساییده داخل آن نمایید و در ظرفی نگهدارید و در مواقع احتیاج با آب سرد و یا کمی از عرق های مناسب مخلوط کرده و تخم ترخان و تخم بالنگ یا فرنجمشک را در آن ریخته میل کنید. اگر حرارت در مزاج زیاد باشد با اسپرزه مخلوط نمایید و اگر سردی غالب باشد عنبر و مشک از هریک 1 گرم مخلوط نمایید.
 |
مخروطیان گیاهانی چوبی هستند. درختانی با تاج مخصوص هستند و انشعابات شاخه‌های آنها مونوپودیک و شکل عمومی تاج آنها مخروط مانند است. آرایش برگها به صورت مارپیچی است. شکل برگها در سرخدار به صورت خطی و مسطح است. دارای برگهای غیر پایا و خزان کننده هستند و در زمستان درخت فاقد برگ است.
تاکزاسه‌ها فاقد مخروط هستند و دارای تخمکهای ای هستند که در راس شاخه‌ها بوجود می‌آیند و در بخش پایینی خود برجستگی کاسه مانند دارند. این گیاهان فاقد اندامی مشابه میوه و حتی برچه کاذب هستند. فقط در اطراف دانه رسیده آنها پوشش کاسه مانند ، آبدار و قرمز رنگی تا نزدیک انتهای دانه وجود دارد.
لقاح و گرده افشانی
بوسیله
باد انجام میشود و دانه‌های گرده به علت داشتن حباب هوایی که در دو طرف
آن به شکل بادکنک قرار دارد به آسانی توسط باد به مسافت بسیار دور منتقل
می‌شوند. تولید فراوان دانه گرده در مخروطیان اثر ضایعات ناشی از عوامل
محیط را به مقدار زیاد کم می‌کند و احتمال رسیدن برخی از دانه‌های گرده را
به اندامهای ماده بالا می‌برد. وقتی دانه گرده روی تخمک افتاد در آنجا با
ایجاد لوله گرده یاخته جنسی یا گامت نر خود را به آرکگون می‌رساند که همیشه
در عمق آندوسپرم قرار دارد.
شرح
درخت
یا درختچه‌هایی با پوست فلسی ، قهوه‌ای و متمایل به قرمز هستند. شاخه‌ها
متناوب با انشعابات کوتاه ، کمی آویخته و در فلسها دارای جوانه‌هایی پوشیده
هستند. برگها پایا ، چند ساله و دارای آرایش متناوب ولی در دو خط موازی
روی ساقه قرار می‌گیرند. پهنک دراز ، خطی و دارای دمبرگ کوتاه و لوله شده و
در سطح رویی سبز تیره و براق ولی در سطح زیرین متمایل به زرد و بسیار
کمرنگ‌تر از سطح رویی است.
گلها تک جنس ، دوپایه و بندرت تک پایه و
در طول محور ساقه قرار دارند. گل ماده به رنگ سبز متمایل به زرد و مرکب از
تعدادی فلسهای روی هم قرار گرفته‌ای است که فقط فلس بالایی آن بارور است و
حامل یک تخمک ایستاده بر قاعده اندامی دیسک مانند است. میوه فقط دارای یک
دانه تخم مرغی شکل است. میوه دارای پوسته‌ای سخت و استخوانی و در زایده
آبدار به نام آریل محصور است که با دانه به هیچ وجه پیوستگی ندارد و قسمت
بالای آن کاملا باز و هنگام رسیدن به رنگ قرمز درخشان درمی‌آید.
از
این جنس در ایران فقط یک گونه سرخدار با نام علمی تاگزوس باکاتا است وجود
دارد و در نواحی شمالی ایران ایران می‌روید. این درخت علاوه بر سرخدار ،
سوختال نیز نامیده شده است که از شاخه‌های برگدار و جوان آن برای تهیه دسته
گل در گل فروشی‌ها و از چوب آن در مصارف روستایی استفاده میشود
هشدار: همانطور که ذکر شد برگ و دانه این گیاه به شدت سمی است.
راسته مخروطیانتندیدن دانه گرده در این راسته گیاهی با ایجاد لوله گرده همراه است و آنتروزوئیدهای حاصل از آن مانند نهاندانگان عملا فقط به هسته تقلیل پیدا می‌کنند. راسته مخروطیان دارای سه تیپ متفاوت و هر یک به یک خانواده مربوط است. که یکی از این تیپها تیره سرخدار است. تیره سرخداردر این تیپ گیاه تاگزوس باکاتا
وجود دارد که درختی به ارتفاع 8 تا 10 متر ودارای برگهای باریک ، خطی ،
کشیده ، مسطح با دمبرگهای مختصر و کوتاه در دو طرف ساقه وتقریبا در یک سطح و
در دو ردیف قرار دارند. گلهای نر در محوری مشترکت جمع می‌شوند و تشکیل
مخروطی را می‌دهند که جمعا 12 پرچم دارند. پرچمها به شکل فلس ، چمچه شکل و در سطح زیرین خود دارای 6 تا 8 بساک یا کیسه گرده هستند.
مشخصات دستگاه رویشیمخروطیان گیاهانی چوبی هستند. درختانی با تاج مخصوص هستند و انشعابات شاخه‌های آنها مونوپودیک و شکل عمومی تاج آنها مخروط مانند است. آرایش برگها به صورت مارپیچی است. شکل برگها در سرخدار به صورت خطی و مسطح است. دارای برگهای غیر پایا و خزان کننده هستند و در زمستان درخت فاقد برگ است. مشخصات دستگاه زایشیتاکزاسهها فاقد مخروط هستند و دارای تخمکهای ای هستند که در راس شاخه‌ها بوجود می‌آیند و در بخش پایینی خود برجستگی کاسه مانند دارند. این گیاهان فاقد اندامی مشابه میوه و حتی برچه کاذب هستند. فقط در اطراف دانه رسیده آنها پوشش کاسه مانند ، آبدار و قرمز رنگی تا نزدیک انتهای دانه وجود دارد. لقاح و گرده افشانیبوسیله
باد انجام میشود و دانه‌های گرده به علت داشتن حباب هوایی که در دو طرف
آن به شکل بادکنک قرار دارد به آسانی توسط باد به مسافت بسیار دور منتقل
می‌شوند. تولید فراوان دانه گرده در مخروطیان اثر ضایعات ناشی از عوامل
محیط را به مقدار زیاد کم می‌کند و احتمال رسیدن برخی از دانه‌های گرده را
به اندامهای ماده بالا می‌برد. وقتی دانه گرده روی تخمک افتاد در آنجا با
ایجاد لوله گرده یاخته جنسی یا گامت نر خود را به آرکگون می‌رساند که همیشه
در عمق آندوسپرم قرار دارد.
شرح جنس تاگزوسدرخت
یا درختچه‌هایی با پوست فلسی ، قهوه‌ای و متمایل به قرمز هستند. شاخه‌ها
متناوب با انشعابات کوتاه ، کمی آویخته و در فلسها دارای جوانه‌هایی پوشیده
هستند. برگها پایا ، چند ساله و دارای آرایش متناوب ولی در دو خط موازی
روی ساقه قرار می‌گیرند. پهنک دراز ، خطی و دارای دمبرگ کوتاه و لوله شده و
در سطح رویی سبز تیره و براق ولی در سطح زیرین متمایل به زرد و بسیار
کمرنگ‌تر از سطح رویی است. |
سُرخدار،
زرنب (نام علمی: Taxus baccata) نام گونه‌ای درخت سوزنی‌برگ است از تیره
سرخداریان است.این گونه را می‌توان میراث زنده و شاهکار جنگل‌های طبیعی
شمال ایران دانست. از نظر تنوع زیستی و حفظ ذخائر ژنتیکی و بوم‌شناسی یکی
از گونه‌های منحصربه‌فرد و مهم منطقه هیرکانی و باقی‌مانده از دوران سوم
زمین‌شناسی است.سرخدار درختی است سوزنی برگ، سایه پسند و دارای پوست
فلس‌دار. چوب درون آن به رنگ قرمز شاه بلوطی و برگهای آن دائمی و همیشه
سبز است که در قسمت پایینی درخشان و براق است و نیاز به خاک مرطوب دارد.
بلندی درخت به ۹ تا ۳۰ متر و قطر آن به ۳ متر می‌رسد. رشد آن بسیار کند و
رویش ارتفاعی آن سالانه ۱۰ سانتیمتر است. میوه نوع ماده آن به رنگ قرمز و
نوع نر آن برنگ زرد که هر دو غیر سمی است. بذر سرخدار توسط پرندگان از جمله
قرقاول پخش میشود. سنجاب‌ها نیز به انتشار بذر سرخدار کمک
می‌کنند.مطالعات فسیل‌شناسی دیرینگی درختان سرخدار را بالغ بر ۱۹۰ میلیون
سال می‌دانند. گفته میشود انسان‌های ماقبل تاریخ آن را می‌شناخته‌اند و از
برگ آن نوعی ماده سمی تهیه و برای آلوده کردن نیزه‌هایشان استفاده
می‌کردند. تصور میشود واژه Toxin به معنی زهر به این موضوع برمی
گردد.امروزه در فرانسه شرکتی وجود دارد که نهالستان‌های بزرگی از این گونه
احداث کرده این شرکت وابسته به یک شرکت داروسازی است که در تولید ماده
تاکسول دخالت دارد (ماده تاکسول این درخت در درمان برخی سرطان‌ها کاربرد
دارد) سه شرکت بزرگ دیگر در آمریکا تنها به کاشت نهال سرخدار اشتغال دارند.
در هر شرکت میلیون‌ها نهال تولید میشود.این گونه در جنگل‌های شمال از
بلندی‌های افرا تخته علی‌آباد کتول– پونه‌آرام گرگان، دامنه جنگل‌های قلعه
میران رامیان، جنگل نهارخوران گرگان تا جنگل‌های سوادکوه و در دره‌ها و
پرتگاه‌های گیلان، مازندران و گرگان همراه با سایر گونه‌های جنگلی یافت
میشود. دکتر جزیره‌ای در سال ۱۹۶۵ جامعه Fageto-Taxetum – سرخدار، همراه
با راش، توسکا، افرا، شیردار، ممرز، ملچ و جل – را در جنگل‌های مازندران و
گرگان مطالعه کرد.جامعه دیگری به نام Evonymo Taxetum (آل اسبی و سرخدار)
توسط دکتر مصدق در سال ۱۹۷۷ با گونه‌های بلوط، بلندمازو، افرا، جل، نمدار،
خاس، تمشک، ممرز در جنگل‌های افراتخته در استان گلستان معرفی
شده‌است.نام‌های محلی آن در مازندران و گرگان سرخدار، سرخه‌دار و سخدار»
است. در علی‌آباد کتول سوختال» در رودسر و آستارا سیردار» نامیده
میشود.ارتفاعات استان گلستان و سپس شرق استان مازندران مهمترین ذخیره
گاه‌های این گونه در ایران به حساب می‌آیند. درخت سرخدار (taxus baccata)
گونه ای اعجاب انگیز و کهنسال در جهان است که هم خاصیت سمی دارد و هم
دارویی! این درختان سوزنی بومی غرب، مرکز و جنوب اروپا، شمال غربی آفریقا،
جنوب غربی آسیا و شمال ایران می باشند. عمر جنگل های سرخدار به دوران سوم
زمین شناسی باز می گردد و متاسفانه این گنجینه امروز در خطر انقراض قرار
دارد. درختی بادوام که به آهستگی رشد می کند اما برخی بررسی ها نشان می دهد
تا ۲۰۰۰ سال هم عمر کرده است. با الی گشت همراه شوید تا درباره این جنگل
های منحصر به فرد که در شمال کشور ما هم رشد می کنند بیشتر بدانیدجنگل های
سرخدار میراث کهن کشورمان است که زنده به دست ما رسیده است. درختانی کهن
سال و بادوام که همیشه سبز هستند، این درخت متعلق به دوران سوم زمین شناسی و
قبل از عصر یخبندان است در واقع می توان گفت آن ها ۱۹۰ میلیون سال بر روی
زمین دوام آورده اند. پوست تنه درخت سرخ هستند و احتمالا به همین علت است
که چنین نامی را برای آن انتخاب کرده اند. چوب درون آن نیز به رنگ زیبای
قرمز شاه بلوطی با رنگ های قهوه ای روشن و چوب برون سفی درنگ و گاهی
متمایل به زرد است. برگ های سوزنی آن اما در مقابل ات بسیار
مقاومند.جنگل های سرخدار به آرامی رشد می کنند به نحوی که میانگین رسد
سالیانه آن ها ۱۰ سانتی متر است، اما با همین رشد آهسته و پیوسته ارتفاع آن
به ۹ تا ۳۰ متر و قطر آن نیز به ۳ متر می رسد.
چوب آن درمیان سوزنی
برگان استثنایی است، زیرا صمغ ندارد ولی بسیار بادوام است. گل های گیاه
کاسه و جام ندارند و به دو صورت نر و ماده، واقع بر روی دو پایه جداگانه
ظاهر می شوند. گل نر آن بین ۴ تا ۱۲ پرچم فشرده و گل ماده آن که شبیه به یک
جوانه کوچک است منحصرا یک تخمک واقع در درون محفظه ای به صورت پیاله
دارد که که با گذشت زمان گوشت دار و قرمز رنگ شده، منظره یک میوه بسته را
که در قسمت انتهایی باز است پیدا می کند. سرخدارها معمولا بین ۴۰۰ تا ۶۰۰
سال عمر می کنند اما برخی گونه ها می توانند بیشتر هم عمر کنند. تعیین سن
درختان سرخدار مشکل است زیرا تنه آن ها توخالی می شود و شمردن حلقه ها مشکل
ممکن نیست و همچنین تاریخ گذاری کربنی هم در مورد این درختان غیرممکن است.
علاوه بر این درختان سرخدار می توانند در شرایط نامطلوب، رشد خود را قرن
ها متوقف کنند تا اینکه دوباره شرایط مهیا شود و سپس دوباره به زندگی باز
می گردند و رشد خود را از سر می گیرند. در این سال ها حلقه و ضخامتی به تنه
درخت اضافه نمی شود. بنابراین تعیین سن این درختان بیشتر از روی حدس و
گمان است.چوب این درخت بسیار مقاوم است به نحوی که تا به حال مشاهده نشده
موریانه ها از به آن حمله کرده باشند، علاوه بر آن رنگ و نقشی زیبا هم دارد
که امروزه همین عوامل موجب نابودی جنگل های سرخدار هستند. جنگل های سرخدار
در شمال از بلندی های گرگان، جنگل های نهارخوران تا جنگل های سوادکوه و
در دره ها و پرتگاه های گیلان، مازندران و گرگان همراه با سایر گونه
های جنگلی یافت می شوند. مهم ترین رویشـگاه طبیعی جنگل سـرخدار در ایـران
در دره زرینگل شهرسـتان علی آباد کتول، اسـتان گلستان واقع است. سرخدار در
زمین های سنگلاخی و پرشیب که به خوبی زهکشی شده و موادآلی بالا داشته
باشد، می روید. نام های محلی آن در مازندران و گرگان (سرخدار، سرخه دار و
سخدار) است. در علی آباد کتول، (سوختال) در رودسر و آستارا، (سیردار)
نامیده می شود. قسمت عمده درختان سرخدار ایران در علی آباد کتول و روستای
سیاه رودبار قرار دارند که حدود ۸۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد متاسفانه
از چوب این درختان ارزشمند و مقاوم در ساخت صنایع دستی و هم چنین صنایع
دخانیات و به ویژه قلیان سازی به وفور استفاده می شود، لذا این مساله
مزید بر علت شده تا روند انقراض این گیاه تسریع شود. بنابر این امروزه تلاش
های زیادی صورت می گیرد تا بتوانند به صورت مصنوعی به تکثیر این گیاه
بپردازند، علاوه بر آن فعالان محیط زیست و افراد دلسوز تلاش دارند آگاهی
مردم منطقه را بالا ببرند و با بهبود صنعت گردشگری در منطقه نیازهای
اقتصادی قاچاقچیان چوب (بسیاری از آن ها به علت فقر شدید دست به این کار می
زنند) را رفع کنند تا به این روش بتوانند جنگل های سرخدار را نجات بخشند.
در
این درخت ماده ای سمی به نام تاکسین یا توکسین وجود دارد که انسان های
نخستین از برگ آن نوعی سم مخصوص می ساختند. احتمالاواژه toxin در لاتین، به
معنای سم، از نام این درخت گرفته شده است. در حال حاضر طی فرایندی مشکل و
هزینه بر، آن را از درخت استخراج کرده و ماده ای به نام تاکسول را تولید می
کنند که برای درمان سرطان سینه و پروستات بسیار مورد استفاده قرار می
گیرد.به گفته کارشناس معاونت پژوهشی جهاد دانشگاهی استان گلستان تمامی
داروهای مورد نیاز برای درمان سرطان‌های نه از ماده‌ای به نام تاکسول
ساخته میشود که چون این ماده فرمول پیچیده‌ای دارد تاکنون از طریق شیمیایی
این دارو ساخته نشده است، اما این ماده به طور طبیعی در گیاه سرخدار یافت
میشود. سرخدار نیازی به نور زیاد ندارد و درختی سایه دوست است، آبیاری
مورد نیاز آن متوسط است و دمای ۱۶ درجه برای آن ایده آل است. برای تکثیر آن
از کاشت بذر و یا قلمه زدن استفاده می کنند. همان طور که گفته شد رشد این
درخت بسیار آهسته است و گاهی ۲ تا ۳ سال طول می کشد تا جوان
-عنبر نسارا چیست و چه کاربردی دارد09198000513
سرخدار ,های ,درخت ,دانه ,دارای ,، ,و در ,است که ,است و ,که در ,این درخت ,دارای آرایش متناوب ,دارای دمبرگ کوتاه ,پوشیده هستند برگها ,جوانه‌هایی پوشیده هستند
درباره این سایت